مقایسه بهره‏وری آب کشاورزی در نظام‏های بهره برداری تعاونی تولید و خرده مالکی (مطالعه موردی: زیربخش زراعت شهرستان شیروان)

کشاورزی یکی از بخش های مهم در اقتصاد کشور به حساب می آید و تأثیر قابل توجهی در اشتغال به خصوص در مناطق روستایی دارد به طوری که شغل اکثر مردم روستا کشاورزی است. یکی از منابع مهم و کمیاب در بخش کشاورزی نهاده‏ی آب است. نظر به خشک‏سالی‏های چند سال اخیر، بحران منابع آبی و همچنین افزایش روز افزون جمعیت و نیاز به مواد غذایی افزایش بهره‏وری نهاده‏ی آب در بخش کشاورزی ضرورتی انکارناپذیر است. بهره‏وری آب در بخش کشاورزی تحت تاثیر نوع نظام بهره‏برداری از منابع به خصوص زمین و آب است. بر همین اساس هدف این تحقیق بررسی مقایسه بهره‏وری آب در بین دو نظام بهره‏برداری خرده مالکی و تعاونی تولید در زیر بخش زراعت شهرستان شیروان است. تحقیق از لحاظ روش، توصیفی‏-‏تحلیلی و از لحاظ هدف کاربردی می باشد اطلاعات مورد نیاز با استفاده از دو روش اسنادی و میدانی و به کمک ابزار پرسشنامه جمع آوری شد. روش نمونه گیری به صورت طبقه‏ای است و با استفاده از فرمول کوکران تعداد نمونه ها 379 نفر به دست آمد. برای محاسبه بهره وری آب در محصولات عمده زراعی از شاخص های ,cpd bpd و nbpd استفاده شد. پس از تکمیل پرسشنامه ها و محاسبه شاخص های بهره‏وری نتایج زیر به دست آمد. از نظر میزان آب مصرفی در بین محصولات دو نظام چغندر قند در نظام خرده مالکی بالاترین میزان و جو در نظام تعاونی تولید کمترین میزان را دارند. بیش ترین عملکرد را محصول ذرت علوفه‏ای در نظام تعاونی تولید و کمترین عملکرد را محصول جو در نظام خرده مالکی دارد. از نظر هزینه تولید در هکتار گندم در نظام تعاونی تولیدی بیش ترین هزینه و یونجه در نظام تعاونی تولیدی کمترین هزینه را دارند. بالاترین درآمد ناخالص مربوط به محصول گندم در نظام تعاونی تولید و پایین ترین درآمد ناخالص مربوط به محصول چغندر قند در نظام خرده مالکی است. محصول یونجه در نظام خرده مالکی بیش ترین درآمد خالص و محصول چغندر قند در نظام خرده مالکی کمترین درآمد خالص را دارند. بیش ترین cpd مربوط به محصول ذرت علوفه‏ای در نظام تعاونی تولید و کمترین cpd مربوط به یونجه در نظام خرده مالکی است. بیش ترین مقدار bpd و nbpd مربوط به محصول گندم در نظام تعاونی تولید و کمترین bpd و nbpd مربوط به محصول چغندر قند در نظام خرده مالکی است. پیشنهاد می گردد جهت بهره‏وری بیشتر آب الگوی کشت بر اساس الگوی کشت پیشنهادی شاخص‏های بهره‏وری اصلاح شود، از روش های آبیاری تحت فشار مثل آبیاری بارانی استفاده شود، برای محصولات پر مصرف از لحاظ آب مثل یونجه و چغندر قند یا روش آبیاری اصلاح شود یا از محصولات کم مصرف مثل جو جایگزین شود، نظام تعاونی تولید که بر اساس تحقیق، بهره‏وری آب در آن بیشتر است توسعه یابد.